24 marca obchodzimy Światowy Dzień Gruźlicy. Data jest nieprzypadkowa, bowiem tego dnia w 1882 r. niemiecki naukowiec, lekarz i mikrobiolog Robert Koch po raz pierwszy wyizolował prątka gruźlicy. Gruźlica to choroba zakaźna, która jest powszechna i może być potencjalnie śmiertelna. Wywołują ją bakterie- prątki gruźlicy. Szerzy się zazwyczaj drogą kropelkową. Obecnie gruźlica jest jedną z głównych przyczyn zachorowań i zgonów wywołanych przez choroby zakaźne. Szacuje się, że ok. 1.7 mln ludzi na całym świecie zakażonych jest prątkiem gruźlicy. W 2020 r. w Polsce odnotowano 3388 przypadków gruźlicy. Najczęściej dotykała ludzi w wieku 45-64 lat.
Gruźlica - kto może zachorować?
Ponad 60% populacji była kiedykolwiek narażona na kontakt z prątkami gruźlicy, jednak nie każda z tych osób rozwinie pełnoobjawową chorobą, co nazywamy zakażeniem utajonym. Część z tych przypadków może ulec aktywacji w późniejszym czasie. Szczególnie zagrożone rozwinięciem objawowej choroby są osoby z obniżoną odpornością (np. zakażone HIV, w trakcie leczenia immunosupresyjnego, chorzy na nowotwory złośliwe), ze zmianami w płucach, palące papierosy lub byli palacze, pijące alkohol, zażywające narkotyki, niedożywione.
Objawy Gruźlicy
Gruźlica to choroba, która może atakować wiele narządów. Najczęściej występującą postacią jest gruźlica płucna, ale możemy wyróżnić także gruźlicę opłucnej, węzłów chłonnych, układu moczowo-płciowego, kości i stawów, ośrodkowego układu nerwowego, układu pokarmowego i wiele innych. Inne postaci występują bardzo rzadko, ale należy pamiętać, że gruźlica może zajmować każdy narząd. Objawy możemy podzielić na ogólnoustrojowe, czyli stosunkowo niespecyficzne, które występują niezależnie od zajętego narządu, oraz na objawy, które występują w zależności od postaci gruźlicy. Do objawów ogólnoustrojowych należą podwyższona temperatura ciała, nocne poty, utrata apetytu i spadek masy ciała, złe samopoczucie. Należy pamiętać, że objawy te mogą towarzyszyć wielu poważnym jednostkom chorobowym i powinno się przeprowadzić szczegółową diagnostykę w przypadku ich wystąpienia.
Najczęściej występująca gruźlica płucna objawia się zwykle przewlekłym, początkowo suchym, a następnie wilgotnym kaszlem z odksztuszaniem śluzowej lub ropnej wydzieliny. Może towarzyszyć mu krwioplucie, rzadziej duszność. Rozpoznanie stawiamy na podstawie badań krwi, badań obrazowych takich jak RTG czy TK, badań bakteriologicznych oraz specyficznych testów. Leczenie trwa stosunkowo długo i wymaga zastosowania wielu leków. Powinno przebiegać pod ścisłym nadzorem, aby zapewnić jego skuteczność oraz zapobiec rozwojowi lekooporności. Nieleczona gruźlica może prowadzić do licznych poważnych powikłań zdrowotnych. Wczesne wykrycie i zastosowanie odpowiedniego leczenia w większości przypadków prowadzi do wyzdrowienia.
Gruźlica - jak zapobiegać i leczyć?
Najlepszą metodą zapobiegania gruźlicy jest wczesne wykrywanie i skuteczne leczenie rozpoznanych przypadków, co zapobiega zarażaniu kolejnych osób. W Polsce szczepienie przeciwgruźlicze jest obowiązkowe i przeprowadza się je u noworodków. Chroni przed ciężkimi postaciami gruźlicy.
Źródła:
Red. prow. dr n. med. Piotr Gajewski. Interna Szczeklika 2022. Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2022
World Health Organization (WHO). Tuberculosis Fact sheet N°104 – Global and regional incidence. March 2006, Retrieved on 6 October 2006.